అందరికీ అర్థమయ్యేలా పద్యాలు రాసిన కవి వేమన. సమాజంలోని మంచి విషయాల గురించి రాశారు కాబట్టి ఆయనను ప్రజాకవి అని పిలిచేవారు. అతను సాధారణ పదాలను ఉపయోగించి శతకాన్ని వ్రాసాడు, కాబట్టి పిల్లలు కూడా అర్థం చేసుకున్నారు. ప్రతి పద్యం చివర ‘విశ్వదాభిరామ వినురవేమ’ అని ఎప్పుడూ రాసేవాడు.
వేమన్న ఆశుకవి మాటలు మాయలాగా ఉండేవి, అవి ఆయన చేత చెప్పబడినవి మరియు తరువాత అతని అనుచరులచే జ్ఞాపకం మరియు గౌరవించబడ్డాయి.
ఇనుము విరిగెనేని ఇరుమారు ముమ్మారు
కాచి అతుకవచ్చు క్రమముగాను
మనసు విరిగెనేగాని మరియంట నేర్చునా !
విశ్వదాభి రామ వినురవేమ!
పద్య అర్థం: ఇనుము విరిగిపోయినట్లయితే, దానిని వేడెక్కడం మరియు తిరిగి అతుక్కోవడం ద్వారా దాన్ని పరిష్కరించవచ్చు. కానీ ఒకరి భావాలు లేదా ఆలోచనలు బాధించినట్లయితే, వాటిని పరిష్కరించడం చాలా కష్టం. అందుకే ఎవరి హృదయాన్ని నొప్పించకుండా దయగా ఉండేందుకు ప్రయత్నించాలి.
చెప్పులోనిరాయి చెవిలోని జోరీగ
కంటిలోని నలుసు కాలి ముల్లు
ఇంటిలోని పోరు ఇంతింత కాదయా
విశ్వదాభిరామ వినుర వేమా!
పద్య అర్థం: అంటే మీ చెప్పులో చిక్కిన రాయి, మీ కంటిలో పడిన నలుసు, మీ పాదంలో దిగిన ముళ్ళు మరియు ఇంట్లో గొడవలు వంటి విషయాలు నిజంగా బాధపెడతాయి.
ఉప్పుకప్పురంబు నొక్క పోలిక నుండు
చూడ చూడ రుచులు జాడ వేరు
పురుషులందు పుణ్య పురుషులు వేరయా
విశ్వదాభిరామ, వినుర వేమా
పద్య అర్థం: ఉప్పు మరియు కర్పూరం ఒకేలా కనిపించవచ్చు, కానీ అవి భిన్నంగా ఉంటాయి. మనుషులందరూ ఒకేలా కనిపిస్తారు, పుణ్య పురుషులు అంటే సత్పురుషులు వేరుగా ఉంటారు. వారిని గుర్తించగలగాలి. అదే విజ్ఞత.
ధనము కూడబెట్టి దానంబు చేయక
తానుదినక లెస్స దాచుకొనగ
తేనెటీగగూర్చి తెరువరికియ్యదా
విశ్వదాభి రామ వినురవేమ !
పద్య అర్థం: ఓ వేమా! ధనమును బాగా సంపాదించి , దానధర్మములు చేయక, తానూ తినక,దాచుకొనుట అన్నది ఎటువంటిదంటే, తేనెటీగ కష్టపడి సంపాదించిన తేనె దారినపోయే బాటసారుల పాల్జేసిన విధముగా నుండును.
తప్పులెన్ను వారు తండోపతండంబు
ఉర్వి జనులకెల్ల నుండు తప్పు
తప్పు లెన్ను వారు తమ తప్పులెరుగారు
విశ్వదాభి రామ వినురవేమ
పద్య అర్థం: ఓ వేమా! మన మధ్య ఇతరుల తప్పులను ఎత్తి చూపేవారు ఎందరో. అందరిలోనూ ఏదో ఒక తప్పు వుండే ఉంటుంది . కానీ ఇతరుల తప్పులను ఎంచగల వీరు మన తప్పులను మాత్రం తెలుసుకోలేరు.
తల్లి దండ్రుల మీద దయలేని పుత్రుండు
పుట్టనేమి వాడు గిట్టనేమి
పుట్టలోన చెదలు పుట్టవా ?గిట్టవా?
విశ్వదాభి రామ వినురవేమ
పద్య అర్థం: ఓ వేమా! తల్లిదండ్రులపైన దయతో ఉండాలి. వృద్ధాప్యంలో వారిని ప్రేమతో చూడాలి. అలా చూడని కొడుకులు ఉన్నా లేనట్టే.అంతేకాక అలాంటి కొడుకు పుట్టలోనే పుట్టి చచ్చే చెద పురుగులతో సమానం.
మేడి పండు చూడ మేలిమై యుండు
పొట్టవిప్పి చూడ పురుగులుండు,
పిరికివాని మదిని బింకమీలాగురా
విశ్వదాభి రామ వినురవేమ!
పద్య అర్థం: ఓ వేమా! మేడి పండు పైకి చక్కగా నిగ‌నిగలాడుతూ కనిపించినా దానిలో పురుగులుండే అవకాశం ఉంది. అలాగే పిరికి వాడు పైకి ధైర్యం ప్రదర్శించినా మనసులో భయం పడుతూనే ఉంటాడు.
వేరు పురుగు చేరి వృక్షంబు జెరుచును
చీడపురుగు చేరి చెట్టు జెరచు
కుత్సితుండు చేరి గుణవంతు జెరచురా
విశ్వదాభిరామ వినురవేమ!
పద్య అర్థం: ఓ వేమా! చెట్టుకు చీడ పడితే ఆ మహా వృక్షము కూడా నాశనమై పోతుంది. అలాగే చెడ్డవాడి వలన ఎంత మంచి వాడైనా చెడిపోతాడని అర్ధము. కాబట్టి చెడ్డ వాళ్ళతో స్నేహం చెయ్యకపోవటమే శ్రేయస్కరం.
చిత్తశుద్ధి కలిగి చేసిన పుణ్యంబు
కొంచెమైన నదియు కొదువగాదు
విత్తనంబు మర్రి వృక్షంబునకు నెంతో !
విశ్వదాభి రామ వినుర వేమా!
పద్య అర్థం: ఓ వేమా! మంచి మనసుతో చేసిన పుణ్యం కొంచెమైనా భగవంతుని దృష్టిలో ఉత్తమమైనది. మర్రి విత్తనము చాలా చిన్నదైనా, అది పెరిగి , మహా వృక్షము కాదా?
అనగననగ రాగ మతిశయిల్లుచునుండు
తినగ తినగ వేము తీయగనుండు
సాధనమున పనులు సమకూరు ధరలోన !
విశ్వదాభి రామ వినురవేమ!
పద్య అర్థం: ఓ వేమా! పాడగా పాడగా పాట మధురంగా ఉంటుంది. చేదుగా ఉండే వేప కూడా తినగా తినగా తీపిగా ఉందును. అట్లే ఈ భూమిపై ప్రయత్నంతో ఎటువంటి పనులనైనా సాధించగలం.
ఆత్మశుద్ధి లేని ఆచార మదియేల
భాండశుద్ధి లేని పాకమేల?
చిత్తశుద్ధి లేని శివపూజలేలరా ?
విశ్వదాభి రామ వినురవేమ!
పద్య అర్థం: ఓ వేమా! మనసు నిర్మలముగా లేకుండా ఆచారములు, పూజ‌లు చేయడంవల్ల ప్రయోజనం లేదు. పాత్రలు శుభ్రముగాలేని వంట, మనసు స్థిరముగా లేని శివ పూజ వ్యర్థ‌మే. ఏ ప్రయాణం ఉండదు.
గంగిగోవు పాలు గరిటెడైనను చాలు
కడివెడైన నేమి ఖరము పాలు
భక్తికలుగు కూడు పట్టెడైనను చాలు !
విశ్వదాభి రామ వినురవేమ
పద్య అర్థం: ఓ వేమా! శ్రేష్టమైన ఆవు పాలు ఒక్క గరిట ఐననూ విలువైనవే .గాడిద పాలు కుండనిండుగా ఉన్ననూ ఉపయోగము లేనివి కదా! కావున భక్తి తో పెట్టిన భోజనము కొంచెం అయిననూ తృప్తి నిచ్చును.
అనువు కానీ చోట నధికులమనరాదు
కొంచెముండుటెల్ల కొదువగాదు
కొండ అద్దమందు కొంచమై యుండదా?
విశ్వదాభి రామ వినురవేమ
పద్య అర్థం: ఓ వేమా! స్థాన బలము లేని చోట గొప్పవారమని విర్ర‌వీగ రాదు .ఇతరులకంటే తక్కువగా ఉండటం తప్పు కాదు. అది నీచము కాదు. కొండ అద్దములో చిన్నదిగా కనిపించుట మామూలే అంతమాత్రమున కొండ చిన్నదవ్వదు కదా? కావున తక్కువ వారమని కించపరుచుకోరాదు .
ఎలుకతోలు తెచ్చి ఏడాది ఉతికిన
నలుపు నలుపే కానీ తెలుపు కాదు
కొయ్యబొమ్మతెచ్చి కొట్టిన బలుకునా
విశ్వదాభి రామ వినురవేమ !
పద్య అర్థం: ఓ వేమా! ఎలుక తోలు తెచ్చి ఎంతకాలము ఉతికిననూ దాని నలుపు పోయి తెలుపు కాదు. అలాగే చెక్కతో చేసిన బొమ్మను ఎంత కొట్టినా పలుకదు కదా?
అల్పజాతివానికి కధికారమిచ్చిన
దొడ్డవారినెల్ల తొలగగొట్టు
జెప్పుతినెడి కుక్క చెరకు తీపెఱుగునా
విశ్వదాభి రామ వినురవేమ
పద్య అర్థం: ఓ వేమా! అల్పబుద్ధి గల దుష్టునికి అధికారమిచ్చిన మంచి వారిని తొల‌గించి తనవారిని నియమించును. చెప్పు దెబ్బలు తినే కుక్కకి చెరకు తీపి తెలియ‌దు కదా.
అల్పుడెపుడు పల్కు నాడంబరము గాను
సజ్జనుండు బల్కు చల్లగాను
కంచు మ్రోగినట్లు కనకంబు మ్రోగునా
విశ్వ దాభిరామ! వినుర వేమ!
పద్య అర్థం: ఓ వేమా! నీచుడైన వాడు ఎప్పుడూ ఆడంబరములు, గొప్పలు చెప్పును. మంచివాడు నెమ్మదిగా శాంతస్వభావుడై మాట్లాడును. ఎలా అయితే విలువలో తక్కువైనా కంచు గట్టిగా మోగుతుంది,కానీ విలువైన బంగారం మ్రోగదు కదా? కావున మంచివాడెప్పుడూ అణుకువతో ఉంటాడు.